Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying) χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση, κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Μείωση των ποσοστών εφήβων που υφίστανται bullying στο σχολείο την δεκαετία 1998-2018
Μείωση καταγράφουν τα ποσοστά εφήβων στην χώρα μας, που αναφέρουν ότι υφίστανται εκφοβισμό (bullying) στο σχολείο, ωστόσο τα τελευταία χρόνια αναδύεται το φαινόμενο του ηλεκτρονικού εκφοβισμού.
Το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, Νευροεπιστημών και Ιατρικής Ακριβείας «Κώστας Στεφανής» (ΕΠΙΨΥ), με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού δημοσιοποίησε ερευνητικά δεδομένα σχετικά με τον εκφοβισμό (bullying) εντός και εκτός σχολείου, καθώς επίσης και την εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες, όπως προκύπτουν από την «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων-μαθητών» (2018).
Εκφοβισμός (bullying) στο σχολείο
Το 2018, ένας στους 5 εφήβους (19,1%) αναφέρει ότι υπέστη εκφοβισμό (bullying), ενώ ένας στους 7 εφήβους (14,2%) αναφέρει ότι έκανε ο ίδιος εκφοβισμό (bullying) σε άλλους μαθητές.
Χαμηλό, αλλά άξιο προσοχής ποσοστό εφήβων (2,6%) αναφέρουν ότι υφίστανται εκφοβισμό (bullying) αρκετές φορές την εβδομάδα.
Διαχρονικά, από το 1998 έως το 2018, το ποσοστό εφήβων που αναφέρουν ότι υπέστησαν εκφοβισμό (bullying) τουλάχιστον 1-2 φορές τους τελευταίους 2 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας, καταγράφει σημαντική μείωση από 28,9% σε 19,1%, με τη μείωση αυτή να είναι εντονότερη από το 2010 έως το 2014 (από 27,6% σε 18,3%).
Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (cyber bullying)
Το 2018, ένας στους 20 εφήβους (5,2%) αναφέρει ότι υπέστη ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying- ότι, δηλαδή, του έστειλαν άσχημα ή ενοχλητικά μηνύματα στο chat, μέσω e-mail ή SMS, έγραψαν/πόσταραν άσχημα ή ενοχλητικά μηνύματα στον "τοίχο" τους, έφτιαξαν site για να τον γελοιοποιήσουν, δημοσιοποίησαν στο ίντερνετ ή μοιράστηκαν με άλλους μη κολακευτικές ή άσεμνες φωτογραφίες χωρίς την έγκρισή του) τουλάχιστον 1-2 φορές τους τελευταίους 2 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας, ενώ σε ποσοστό 3,3%, αναφέρουν ότι έκαναν οι ίδιοι ηλεκτρονικό εκφοβισμό (cyber bullying) σε άλλο άτομο.
Μορφές εκφοβισμού / διακρίσεις
Οι μορφές εκφοβισμού (bullying) που οι έφηβοι απαντούν σε υψηλότερα ποσοστά ότι υπέστησαν, είναι τα λεκτικά πειράγματα (19,8% του συνόλου των μαθητών), η διάδοση ψεμάτων και φημών (18,8%), τα αστεία, σχόλια ή χειρονομίες σεξουαλικού περιεχομένου (13,4%) και ο αποκλεισμός από κοινές παρέες και δραστηριότητες (13,1%).
Σε χαμηλότερα ποσοστά, οι έφηβοι αναφέρουν ότι υπέστησαν εκφοβισμό (bullying) με χρήση σωματικής βίας (4,5%) και με τη μορφή άσχημων χαρακτηρισμών για την εθνικότητα (5,6%) και τη θρησκεία τους (3,5%).
Τα αγόρια αναφέρουν σε υψηλότερο ποσοστό ότι υπέστησαν εκφοβισμό (bullying) με τη μορφή σωματικής βίας και άσχημων χαρακτηρισμών για την εθνικότητα και τη θρησκεία τους, ενώ τα κορίτσια με τη μορφή διάδοσης ψεμάτων και φημών.
Ποσοστό 3,9% των ερωτηθέντων απαντούν ότι συχνά οι μαθητές στο σχολείο τους συμπεριφέρονται με άδικο ή άσχημο τρόπο λόγω του φύλου τους, 2,8% λόγω της καταγωγής τους και 2,1% εξαιτίας της οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς τους.
Βίαιοι καυγάδες
Το 2018, ένας στους 5 εφήβους (19,4%) απαντά ότι ενεπλάκη σε βίαιο καυγά τουλάχιστον 2 φορές κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών πριν τη διεξαγωγή της έρευνας. Τα αγόρια αναφέρουν εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες σε τριπλάσιο ποσοστό (29,3%) συγκριτικά με τα κορίτσια (9,6%) και οι 11χρονοι και 13χρονοι μαθητές σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό συγκριτικά με τους 15χρονους
Διαχρονικά, την τελευταία 16ετία, το ποσοστό εφήβων που αναφέρουν εμπλοκή σε βίαιους καυγάδες τουλάχιστον 2 φορές τους τελευταίους 12 μήνες πριν τη διεξαγωγή της έρευνας, παρουσιάζει διακυμάνσεις: από 22,0% το 2002, αυξάνεται σημαντικά σε 28,1% το 2010, ενώ το 2014 μειώνεται σε 17,4% και παραμένει σχετικά σταθερό το 2018, (19,4%).
Εκφοβισμός (bullying) σε σχέση με το οικονομικό επίπεδο
Οι έφηβοι των οποίων οι οικογένειες κατηγοριοποιούνται στο κατώτερο οικονομικό επίπεδο, αναφέρουν σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό ότι υφίστανται εκφοβισμό (bullying) με τη μορφή σωματικής βίας (7,8% έναντι 3,6% και 4,8% των συνομηλίκων τους μέσου και ανώτερου οικονομικού επιπέδου, αντίστοιχα) και άσχημων χαρακτηρισμών για την εθνικότητα (8,9% έναντι 5,0% και 5,4% των συνομηλίκων τους μέσου και ανώτερου οικονομικού επιπέδου, αντίστοιχα) και τη θρησκεία τους (6,0% έναντι 2,8% και 3,4% των συνομηλίκων τους μέσου και ανώτερου οικονομικού επιπέδου, αντίστοιχα).
Σύμφωνα με την Άννα Κοκκέβη, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνη του τομέα Επιδημιολογικών και Ψυχοκοινωνικών Ερευνών του ΕΠΙΨΥ, «είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα ποσοστά εφήβων στην χώρα μας που αναφέρουν ότι υφίστανται εκφοβισμό (bullying) στο σχολείο, καταγράφουν μείωση, και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση και εντατικοποίηση των σχετικών παρεμβάσεων πρόληψης την τελευταία δεκαετία». Προσθέτει ωστόσο, ότι «τα τελευταία χρόνια αναδύεται το φαινόμενο του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, καθώς η συνεχιζόμενη ανάπτυξη και εξέλιξη των νέων τεχνολογιών και κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι πολύ πιο ραγδαία από τα «αντανακλαστικά» της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας. Έτσι, οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και οι επαγγελματίες πρόληψης έρχονται διαρκώς αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις. Δεδομένου ότι οι επιπτώσεις του εκφοβισμού μπορούν να είναι καταστροφικές, όχι μόνον βραχυπρόθεσμα στην εφηβεία αλλά και μακροπρόθεσμα στη ζωή των θυμάτων μετά την ενηλικίωση, είναι σημαντικό να μην επαναπαυόμαστε και να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με στόχο την εξάλειψη του φαινομένου» σημειώνει η κ. Κοκκέβη.